2 tháng 1, 2017 | 13:28
Hệ kháng nguyên bạch cầu người (Human Leucocyte Antigen – HLA)/hệ phức hợp kháng nguyên hòa hợp mô chủ yếu (Major Histocompatibility antigen Complex – MHC) là một hệ thống gồm nhiều nhóm kháng nguyên có mặt trên bạch cầu và nhiều loại tế bào, mô cơ thể. Hệ thống HLA có vai trò quan trọng trong vấn đề miễn dịch của cơ thể và có rất nhiều ứng dụng trong việc phát hiện một số bệnh lý, xác định tiên lượng, đặc biệt là có vai trò quan trọng trong ghép tế bào gốc tạo máu cũng như ghép tạng.
Hệ thống HLA có vai trò quan trọng trong hệ miễn dịch và là tác nhân tiên quyết gây ra hiện tượng thải ghép. Nếu giữa bệnh nhân cần ghép và người cho không có sự phù hợp HLA thì các tế bào gốc hay cơ quan của người cho có thể bị hủy hoại bởi hệ miễn dịch của người nhận, từ đó gây ra triệu chứng thải ghép, có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng là tử vong. Ngược lại, nếu có sự tương đồng HLA giữa hai cá thể cho và nhận thì ca ghép có tỷ lệ thành công cao. Như vậy, việc xác định kiểu gen HLA, nhằm tìm người cho có sự tương đồng về HLA với người nhận, là bắt buộc và là yếu tố quan trọng cho việc thành công của ca ghép.
Phức hợp gen HLA, bao gồm nhiều gen, nằm trên cánh ngắn của nhiễm sắc thể số 6, có kích thước khoảng 3.5 triệu nucleotide; trong đó, lớp I và II chiếm khoảng 2/3 kích thước phức hợp. HLA là một trong những hệ thống kháng nguyên phức tạp và đa dạng nhất ở người. Kết quả của sự đa hình này là hai cá thể không có quan hệ huyết thống sẽ có tỷ lệ tương đồng trên tất cả các locus HLA là rất thấp.
Ngoài vai trò trong phản ứng thải ghép đồng loài, HLA còn có vai trò trong một số bệnh lý khác như:
- HLA – B27 thường gặp ở người bị bệnh viêm cột sống dính khớp. Ở các bệnh nhân này, có tới 90% người có HLA-B27. Trong khi đó ở cộng đồng gen này chiếm trên 30%.
- HLA-DR4 hoặc HLA-Dw4 liên quan tới thấp khớp, chiếm 40%
- HLA – DQw8 liên quan tới bệnh đái tháo đường, chiếm 32%
- HLA – DR3 liên quan tới bệnh nhược cơ, chiếm 40%
- HLA – DR2 liên quan đến bệnh luput ban đỏ, chiếm 30%
Tài liệu tham khảo:
1. Bài giảng sau đại học huyết học – truyền máu, Tập 1, GS. TS Phạm Quang Vinh; PGS. TS Nguyễn Hà Thanh